Bóg Jeden w Trzech Osobach - 8

XVII Sobór Powszechny, Florencki (1438-1445)
     Najważniejszym osiągnięciem Soboru było zjednoczenie się — chociaż krótkotrwale — społeczności wschodnich z Kościołem rzymskim. Dekret dla Greków (1439) powtarza decyzje II Soboru Lyońskiego (1274) dotyczące nauki o Duchu Świętym. Po przypomnieniu długich sporów, jakie toczyły się o to między Wschodem a Zachodem, Sobór orzeka, że „Duch Święty pochodzi wiecznie od Ojca i Syna” i że „wiecznie pochodzi od Ojca i Syna jako od jednej zasady i jednym [wspólnym] tchnieniem”. Te trzy określenia wyrażają tę samą prawdę. Uważano jednak, że dobrze było uzupełnić definicję Soboru Lyońskiego dwoma pierwszymi określeniami, ostatnie bowiem w tradycji greckiej nie występowało. Dekret dodaje, że wyraz „Filioque”, który wyjaśnia poprzednie orzeczenia, słusznie został włączony do Symbolu.
     Deklaracja ma swoje uzasadnienie. Grecy bowiem chcieli w pierwszym rzędzie kwestionować w ogóle możność dodania czegokolwiek do Symbolu. Przytaczali Sobór Efeski, który nie odważył się dodać do Symbolu tytułu Matki Bożej „Theotokos”. Łacinnicy wskazywali na Sobór Konstantynopolski I, który uzupełnił wyjaśnieniami Symbol nicejski. Przy tym utrzymywali, że choć nie można dodawać nowych, zaliczając je do objawionych, jest jednak wskazane wyjaśnić już raz w Symbolu wyłożoną wiarą. Dodanie „Filioque” nie jest sprzeczne z zasadą Soboru Efeskiego i nie jest dodatkiem do wiary nicejskiej.
     Co do jakobitów, Sobór ma na myśli jedynie jakobitów egipskich i etiopskich (patriarchat aleksandryjski), którzy nie utrzymywali stosunków z Rzymem od czasów zajęcia tych terenów przez Arabów (640). Pojęcie o prawdziwym Bogu było wypaczone u niektórych Etiopów, którzy przypisywali Bogu przymioty antropomorficzne. Inni nie rozróżniali Osób w Trójcy Swiętej (nr 42). Wszyscy wreszcie odrzucali wyraz „Filioque”.

Dekret dla Greków (1439)
[O pochodzeniu Ducha Świętego]
     W imię Świętej Trójcy, Ojca i Syna, i Ducha Świętego, za aprobatą tego świętego, powszechnego Soboru Florenckiego j orzekamy, żeby wszyscy chrześcijanie w tę prawdę wiary wierzyli i ją przyjęli, i tak wszyscy wyznawali, że Duch Święty odwiecznie pochodzi od Ojca i Syna, że swoją istotę i swój byt samoistny ma równocześnie od Ojca i Syna, i że pochodzi odwiecznie od Obu jako od jednej zasady i od jednego tchnienia.
     Oświadczamy, że to, co święci Doktorzy i Ojcowie mówią, iż Duch Święty pochodzi z Ojca przez Syna, zmierza do tego, aby dać do zrozumienia i przez to zaznaczyć, że także Syn — jako i Ojciec — według Greków jest przyczyną, a według łacinników zasadą samoistnego bytu Ducha Świętego. A ponieważ wszystko, co należy do Ojca, Ojciec sam dał jednorodzonemu swemu Synowi rodząc Go, prócz tego, że jest Ojcem, przeto Syn odwiecznie otrzymał od Ojca to, że Duch Święty pochodzi od Niego, tak jak On jest odwiecznie z Ojca zrodzony.
     Orzekamy ponadto, że wyraz „Filioque” jako wyjaśnienie poprzednich terminów słusznie i należycie został włączony do Symbolu celem objaśnienia prawdy i z racji naglącej wówczas konieczności.

Dekret dla jakobitów (1442)
     Święty Kościół rzymski, założony słowem Pana i Zbawcy naszego, usilnie wierzy, wyznaje i głosi [swoją wiarę] w jednego prawdziwego Boga Wszechmogącego, niezmiennego i wiecznego, Ojca i Syna, i Ducha Świętego, jednego w istocie, troistego w Osobach. Ojciec jest nie zrodzony, Syn zrodzony z Ojca, Duch Święty pochodzący od Ojca i Syna. Ojciec nie jest Synem albo Duchem Świętym; Syn nie jest Ojcem albo Duchem Świętym; Duch Święty nie jest Ojcem albo Synem. Lecz Ojciec tylko jest Ojcem, Syn tylko jest Synem, Duch Święty jest tylko Duchem Świętym. Sam Ojciec zrodził Syna ze swej substancji, sam Syn jest przez samego Ojca zrodzony, sam Duch Święty równocześnie od Ojca i Syna pochodzi. Te trzy Osoby są jednym Bogiem, a nie trzema bogami, ponieważ ci Trzej mają jedną substancję, jedną istotę, jedną naturę, jedno bóstwo, jedną niezmierzoność, jedną wieczność i wszystko jest [w nich] jednym, gdzie nie zachodzi przeciwstawność relacji.
      „Z powodu tej jedności Ojciec jest cały w Synu, cały w Duchu Świętym; Syn jest cały w Ojcu, cały w Duchu Świętym; Duch Święty jest cały w Ojcu, cały w Synu. Żaden nie wyprzedza drugiego czy to wiecznością, czy też nie stoi ponad drugim godnością ani nie przewyższa władzą. Albowiem rzeczywistością wieczną i bez początku jest to, że Syn jest z Ojca, jak również to, że Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna”. Wszystko to, czym jest Ojciec lub co Ojciec posiada, ma nie od kogoś innego, lecz z Siebie; jest [On] zasadą bez zasady. Wszystko to, czym jest Syn lub co Syn posiada, ma od Ojca i jest zasadą pochodzącą od zasady. Wszystko to, czym jest Duch Święty lub co Duch Święty posiada, ma równocześnie od Ojca i Syna. Lecz Ojciec i Syn nie są dwiema zasadami Ducha Świętego, ale jedną zasadą: jak Ojciec i Syn, i Duch Święty nie są trzema zasadami stworzenia, lecz jedną zasadą.

Czytelnia: