U początków Kościoła

     Wiara jest odpowiedzią człowieka na słowo Bożego Objawienia. Katechezy o Jezusie Chrystusie, które rozwijają się w obrębie niniejszego cyklu, nawiązują do Symbolów wiary, zwłaszcza Apostolskiego oraz Nicejsko-Konstantynopolitańskiego. Z ich pomocą Kościół wyraża oraz wyznaje tę wiarę, która od początku kształtowała się jako odpowiedź na słowo Objawienia Boga w Jezusie Chrystusie. Poprzez cały szereg katechez odwoływaliśmy się do tego słowa, aby wydobyć objawioną w nim prawdę o samym Chrystusie. Jezus z Nazaretu jest zapowiedzianym w Starym Przymierzu Mesjaszem. Mesjasz (czyli Chrystus) — prawdziwy człowiek (Syn Człowieczy) jest w tej samej osobie Synem Bożym, prawdziwym Bogiem. Taka prawda o Nim wyłania się z całokształtu czynów i słów, które znajdują kulminację w paschalnym wydarzeniu krzyżowej śmierci i w zmartwychwstaniu.
     Ten żywy całokształt objawienia (samoobjawienia się Boga w Jezusie Chrystusie) spotyka się z odpowiedzią wiary, naprzód u tych, którzy byli bezpośrednimi świadkami życia i nauczania Mesjasza, którzy „widzieli i słyszeli”, których ręce „dotykały” Jego ziemskiej obecności (por. 1 J 1,1), a potem zaś w następujących po sobie pokoleniach wyznawców Chrystusa, czyli chrześcijan trwających we wspólnocie Kościoła. Jak kształtowała się wiara Kościoła w Jezusa Chrystusa? To jest sprawa, której pragniemy poświęcić kilka najbliższych katechez. Zastanowimy się zwłaszcza nad tym, jak się kształtowała i jak wyrażała się ta wiara u samych początków oraz na przestrzeni tych pierwszych stuleci, które dla ukształtowania się wiary Kościoła posiadały szczególne znaczenie w rozwoju żywej Tradycji pochodzącej od Apostołów.
     Wypada naprzód zauważyć, iż wszystkie na ten temat pisane świadectwa pochodzą z czasu po odejściu Chrystusa z tej ziemi. Odciska się na nich z całą pewnością bezpośrednia znajomość tego definitywnego wydarzenia, którym była Jego śmierć krzyżowa i zmartwychwstanie. Równocześnie jednak te pisane świadectwa odnoszą się do całej działalności Jezusa, a nawet do całego Jego życia, poczynając od narodzin i dziecięctwa. Świadczą one także o tym, że wiara Apostołów, a tym samym też najpierwotniejszej wspólnoty Kościoła, kształtowała się już na tamtym przedpaschalnym etapie życia i posługi Chrystusa, aby ujawnić się z definitywną mocą po Pięćdziesiątnicy.
     Szczególnym tego wyrazem jest odpowiedź Piotra na pytanie postawione przez Jezusa Apostołom w pobliżu Cezarei Filipowej: „Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?” I dalej: „A wy za kogo Mnie uważacie?” (Mt 16,13.15). Odpowiedź: „Ty jesteś [Chrystus] Mesjasz, Syn Boga żywego” (Mt 16,16). Tak brzmi ta odpowiedź w zapisie Mateuszowym. W zapisie innych synoptyków słyszymy o Chrystusie (Mk 8,29), czy też o Chrystusie Bożym (Łk 9,20), czemu odpowiada też Janowe: „Ty jesteś Świętym Boga” (J 6,69). U Mateusza odpowiedź jest najpełniejsza: Jezus z Nazaretu jest Chrystusem, czyli Mesjaszem, Synem Bożym.
     Tenże sam wyraz pierwotnej wiary Kościoła znajdujemy w pierwszych słowach Ewangelii Markowej: „Początek Ewangelii o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym” (Mk 1,1). Wiadomo, że Ewangelista był blisko związany z Piotrem. Znajdujemy z kolei tę samą wiarę w całym nauczaniu Pawła apostoła, który od czasu swego nawrócenia „zaczął głosić w synagogach, że Jezus jest Synem Bożym” (Dz 9,20). Następnie na różne sposoby dawał temu wyraz w wielu swoich Listach (por. Ga 4,4; Rz 1,3-4; Kol 1,15-18; Flp 2,6-11; również Hbr 1,1-4). Można zatem powiedzieć, że u początków wiary Kościoła znajdują się zasady wiary apostołów Piotra i Pawła.
     Apostoł Jan, autor ostatniej i najpóźniej napisanej Ewangelii, kończy ją słowami, w których stwierdza, że została ona napisana, „abyście wierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym, i abyście wierząc mieli życie w imię Jego” (J 20,31). Albowiem „Jeśli kto wyznaje, że Jezus jest Synem Bożym, to Bóg trwa w nim, a on w Bogu” (1 J 4,15). Tak więc również wiarygodne świadectwo św. Jana pozwala nam poznać to, w co wierzył i co wyznawał o Jezusie Chrystusie Kościół czasów apostolskich.
     Jezus z Nazaretu jest Synem Bożym — to podstawowa prawda wiary w Chrystusa (Mesjasza), która ukształtowała się u Apostołów na podstawie czynów i słów ich Mistrza w okresie przedpaschalnym, a po zmartwychwstaniu jeszcze głębiej się umocniła i znalazła wyraz w świadectwach pisanych.
     Rzecz znamienna, iż wyznanie: „Prawdziwie, Ten był Synem Bożym” (Mt 27,54), słyszymy również u stóp krzyża z ust setnika rzymskiego, a więc poganina (por. Mk 15,39). Jak wielka tajemnica łaski i Bożej inspiracji przeniknęła w tej podniosłej chwili dusze Izraelitów oraz pogan, jednym słowem — ludzi!
     Po zmartwychwstaniu jeden z Apostołów, mianowicie Tomasz, składa wyznanie, które jeszcze bardziej wprost mówi o Bóstwie Chrystusa. Mówi — a jest to ten, który nie chciał uwierzyć w zmartwychwstanie — mówi więc na widok Zmartwychwstałego: „Pan mój i Bóg mój!” (J 20,28). Znamienne w tym okrzyku jest nie tylko „Bóg mój” ale także „Pan mój”. Albowiem „Pan” (Kýrios) oznaczało również Boga, i to już w tradycji starotestamentowej. Ilekroć mianowicie czytano w Biblii „niewysłowione” imię własne Boga: Jahwe, zastępowano je słowem Adonai, a to znaczy „Pan mój”. Tak więc także dla Tomasza Chrystus jest „Panem”, czyli Bogiem.
     W świetle tych wielorakich świadectw apostolskich nabierają pełnego znaczenia słowa wypowiedziane w dniu Pięćdziesiątnicy przez Piotra do zgromadzonej rzeszy: „tego Jezusa, którego wyście ukrzyżowali, uczynił Bóg i Panem, i Mesjaszem” (Dz 2,36). Innymi słowy, prawdziwy człowiek, Jezus z Nazaretu, który jako człowiek poniósł śmierć na krzyżu, jest nie tylko oczekiwanym Mesjaszem, ale też „Panem” (Kýrios), a więc prawdziwym Bogiem.
     „Jezus jest Panem: Pan […] Pan Jezus” — to wyznanie rozbrzmiewa w ustach pierwszego męczennika Szczepana przy kamienowaniu (por. Dz 7, 59-60). Powraca również na wielu miejscach w przepowiadaniu Pawłowym w Listach Apostoła (por. Rz 10,9; 1 Kor 12,3; 16,22-23; 8,6; 10,21; 1 Tes 1,8; 4,15; 2 Kor 3,18). „Panem jest Jezus” — tego nikt nie może powiedzieć „bez pomocy Ducha Świętego”, stwierdza Apostoł w Pierwszym Liście do Koryntian (12,3). Podobnie jak przy wyznaniu w Cezarei Piotr usłyszał od Jezusa: „nie objawiły ci tego ciało i krew lecz Ojciec mój” (Mt 16,17), bo — według wcześniejszego stwierdzenia — „tylko Ojciec zna Syna” (por. Mt 11,27). I tylko Duch Prawdy daje o Nim współmierne świadectwo (por. J 15,26).
     Tak więc wiara w Chrystusa u początków Kościoła wyraża się w tych dwóch słowach: „Syn Boży” i „Pan” (czyli Kýrios-Adonai). Jest to wiara w Bóstwo Syna Człowieczego. On tylko jest „Zbawicielem”, czyli Sprawcą i Dawcą tego zbawienia, którego jedynie Bóg może udzielić człowiekowi. Zbawienie to polega nie tylko na wyzwoleniu od zła grzechu, ale na obdarowaniu nowym życiem, uczestnictwem w życiu Boga samego. W tym sensie „nie ma w żadnym innym zbawienia” (Dz 4,12), jak mówi apostoł Piotr na początku swej działalności ewangelizacyjnej.
     Ta sama wiara znajduje swój wyraz w licznych zapisach z czasów apostolskich, w Dziejach (np. 5,31; 13,23), w Listach Pawłowych (Rz 10,9-13; Ef 5,23; Flp 3,20 n.; 1 Tm 1,1; 2,2-4; 4,10 n.; 2 Tm 1,10; Tt 1,2 n.; 2,13; 3,6). Podobnie też w Listach apostoła Piotra (1 P 1,11; 2 P 2,20; 3,18), Jana (1 J 4,14), a także Judy (25). Trafia również do ewangelii dzieciństwa (por. Mt 1,21; Łk 2,11).
     Jezus z Nazaretu, który siebie samego zwał najczęściej Synem Człowieczym, jest Chrystusem (czyli Mesjaszem), jest Synem Bożym, Panem (Kýrios), jest Zbawicielem. Taka jest wiara Apostołów, która była u podstaw Kościoła od samego początku.
     Wiary tej Kościół strzegł z największą miłością i czcią, przekazując ją coraz to nowym pokoleniom uczniów i wyznawców Chrystusa pod kierunkiem Ducha Prawdy. Tej wiary nauczał i bronił, starając się w każdym stuleciu nie tylko zachować nienaruszoną jej istotną objawioną treść, ale także pogłębiać ją stale i tłumaczyć na miarę ludzkich potrzeb i możliwości. Kościół wezwany jest do wypełniania tego zadania aż do czasu ostatecznego przyjścia swego Zbawiciela i Pana.
Jan Paweł II
2.3.1988
Jan Paweł II: