Wykaz chronologiczny Papieży (6)
Giovanni de Medici, ur. w 1475, już w wieku 17 lat mianowany kardynałem, był człowiekiem bardzo wykształconym, wielkim miłośnikiem sztuki i kobiet. Podróżując po Niemczech, Francji i Niderlandach, zetknął się z wieloma wybitnymi osobistościami swoich czasów. Na konklawe trzeba go było zanieść, ponieważ był niedysponowany. Kontynuował politykę swego poprzednika Juliusza II, skierowaną przeciwko Francji. Za Leona obrady V Soboru Laterańskiego toczyły się dalej, jednak papież nie spełnił nadziei w sprawach kościelnej reformy, które w nim jako przeciwniku Aleksandra VI pokładano. Sytuację w Rzymie i kolegium kardynalskim dobrze ilustruje sprzysiężenie, które zainicjował przeciwko papieżowi kardynał Alfonso Petrucci; jego celem było otrucie papieża. Petrucci został stracony, a jego zwolennicy pozbawieni wszelkich urzędów. Podczas pontyfikatu tego papieża Luter wystąpił przeciwko odpustom, 15 czerwca 1520 Leon bullę w której potępiono Lutra.
Hadrian VI (9.I.1522-14.IX.1523)
Adrian Boyers, ur. w 1459 w Utrechcie, jako wychowawca i doradca Karola V kierował będąc jednocześnie biskupem Tortosy sprawami rządowymi w Hiszpanii. W 1517 został kardynałem. Już na pierwszym konsystorzu za główne zagadnienie uznał obok zjednoczenia chrześcijaństwa obronę przeciwko zagrożeniu tureckiemu, któremu służyć miało przymierze władców chrześcijańskich: szczególnie zagrożony był Belgrad. Jego starania nie przyniosły jednak żadnych wyników. Postulowana przez papieża reforma Kościoła i Kurii napotkała jednak na trudności. Poza tym nie miał w Kurii odpowiednich współpracowników. Program reformy po jego śmierci został zepchnięty na margines. Rozłam religijny w Niemczech rozszerzał się. Hadrian był ostatnim niewłoskim papieżem w czasach nowożytnych.
Klemens VII (19.XI.1523-25.IX.1534)
Giulia de Medici, ur. w 1478 we Florencji, był podkanclerzem swego kuzyna, papieża Leona X. Na pierwszym konsystorzu po wyborze wymienił jako najpilniejsze zadania: rozstrzygnięcie spraw spornych z Lutrem, pokój między chrześcijańskimi władcami i usunięcie zagrożenia ze strony Turków. Klemens sprzeciwiał zwołaniu soboru powszechnego w obawie że na nowo odżyje koncyliaryzm. Aby zapobiec niebezpieczeństwu tureckiemu, zabiegał o zawarcie przymierza między europejskimi władcami jednak bez rezultatu. W ten sposób doszło do wielkiej ekspansji Turków na Węgrzech. Tymczasem wojska cesarskie pociągnęły na Rzym, gdzie spodziewano się wielkiego łupu. 6 maja 1527 dotarły do Rzymu i tam pozbawione dowództwa wojsko rozpoczęło plądrowanie(Sacco di Roma). Papież został wzięty do niewoli i uwolniony dopiero po przyrzeczeniu poważnych ustępstw i sum pieniężnych. Dopiero w 1529 doszło do zawarcia pokoju między papieżem i cesarzem, kiedy Karol V, 26 lutego 1530, został koronowany przez papieża na cesarza.
Paweł III (13.X.1534-10.XI.1549)
Alessandro Farnese, ur. w 1468 w Rzymie, został wyniesiony do godności kardynalskiej (1493) przez Aleksandra VI. Święcenia kapłańskie przyjął dopiero w 1519. Od 1524 był kardynałem-biskupem Ostii i dziekanem kolegium kardynalskiego. 13 października 1534 został wybrany na papieża, przyjmując imię Pawła III. W 1536 zwołał sobór najpierw do Mantui, w 1537 zaś do Vicenzy, lecz z powodów politycznych nie doszedł on do skutku i rozpoczął się dopiero w 1542 w Trydencie. W celu zwalczania postępującego rozłamu religijnego zreorganizował (1542) inkwizycję, powołując centralny urząd rzymski z sześcioma kardynałami, który później nazwany został „Świętym Oficjum”, a którego zadaniem było dbanie o czystość wiary w całym Kościele. Kiedy 10 listopada 1549 Paweł III umierał, przygotowany był grunt pod reformę Kościoła.
Juliusz III (7.II.1550-23.III.1555)
Giovanni Maria del Monte, ur. w 1487 w Rzymie, przybył jako kamerling na dwór Juliusza II. W 1511 został biskupem Siponto, a w 1536 kardynałem. Jako legat papieski otworzył w 1545 Sobór Trydencki. Papież ten podobnie jak jego poprzednik był raczej człowiekiem o usposobieniu świeckim i skłonnym do nepotyzmu, choć jednocześnie był protektorem reformy Kościoła. 14 listopada 1550 wydał bullę, na mocy której sobór z powrotem przeniesiono do Trydentu. Juliusz zapoczątkował też reformę Kurii, ale jej nie dokończył.
Marceli II (9.IV-1.V.1555)
Marcello Cervini, ur. w 1501, w 1539 mianowany kardynałem, był od roku 1543 papieskim legatem na Sobcir Trydencki. Był człowiekiem uczonym i wrażliwym na sztuki piękne. W 1548 został prefektem Biblioteki Watykańskiej. Spodziewano się po nim reformy Kościoła, bo posiadał odpowiednie przygotowanie i kwalifikacje do jej przeprowadzenia. Jednak zmarł już po 21 dniach piastowania urzędu papieskiego.
Paweł IV (23.V.1555-18.VIII.1559)
Gianpietro Caraffa, ur. w 1476, był biskupem Chieti, arcybiskupem Brindisi i Neapolu i przez jakiś czas nuncjuszem w Hiszpanii. W roku 1524 utworzył razem z świętym Kajetanem z Thiene zakon teatynów i był pierwszym przełożonym tego zakonu. W 1536 został kardynałem i przewodniczącym inkwizycji. Jako kardynał-biskup Ostii (od 1553) był dziekanem kolegium kardynalskiego. Kiedy objął urząd papieża, miał już 80 lat; jego wybór wielu, którzy chcieli służyć reformie, powitało z radością. Obciążył jednak swój pontyfikat tak niezwykłą surowością i tak wyraźnym nepotyzmem, że kiedy umarł, doszło do powstania ludowego przeciwko papiestwu. Surowy był też w wydawaniu inkwizycyjnych wyroków, które nie oszczędzały nawet najbardziej zasłużonych osobistości, w roku 1559 ogłosił Indeks Ksiąg Zakazanych.
Pius IV (25.XII.1559-9.XII.1565)
Giovanni Angelo de Medici, ur. w 1499 w Mediolanie, od 1545 arcybiskup Raguzy, a od 1549 kardynał. Pius IV wprawdzie sam nie należał do stronnictwa zwolenników reformy Kościoła, lecz kontynuował dzieło reformy przez swego siostrzeńca Karola Boromeusza. Dlatego nadał dalszy bieg obradom Soboru Trydenckiego, który ponownie został otwarty 18 stycznia 1562 roku. Sesja końcowa odbyła się 3 i 4 grudnia 1563; 26 stycznia 1564 zatwierdził Pius dekrety soborowe. Realizację niektórych nie załatwionych spraw (jak ułożenie nowego mszału i brewiarza oraz wydanie katechizmu powszechnego) sobór powierzył papieżowi. Do 13 listopada Pius spisał wszystkie dogmatyczne tezy soboru, tak zwane Trydenckie Wyznanie Wiary, które miało moc obowiązującą biskupów i kapłanów.
Św. Pius V (7.I.1566-1.V.1572)
Michael Ghislieri, ur. w 1504, dominikanin, również jako papież żył zakonnej prostocie. Swój wybór zawdzięczał przede wszystkim świętemu Karolowi Boromeuszowi. Starał się wprowadzić w życie postanowienia Soboru Trydenckiego. W 1566 ogłosił Katechizm Rzymski, w 1568 nowy brewiarz, a w 1570 nowy mszał. Występował przeciwko heretykom i głosicielom błędnych nauk, ekskomunikował królową angielską Elżbietę I, uznając ją za zdetronizowaną, co wywołało gwałtowne prześladowanie katolików w Anglii (był to ostatni akt detronizacji monarchy przez papieża). Szczególnie zasłużył się zwycięstwem z Turkami 7 października 1571 w bitwie morskiej pod Lepanto w Zatoce Korynckiej. W dowód wdzięczności za to zwycięstwo wprowadził papież w Kościele Święto Matki Boskiej Różańcowej. Kanonizowany w roku 1712. Wspomnienie liturgiczne, 30 kwietnia.
Grzegorz XIII (13.V.1572-10.IV.1585)
Ugo Boncompagni, ur. w 1502, w 1558 został biskupem Vieste, w 1565 kardynałem; był legatem papieskim w Hiszpanii. 13 maja 1572 wstąpił na tron papieski. Konsekwentnie kontynuował odnowę Kościoła i rozbudowywał papieskie nuncjatury jako ośrodki służące kościelnej reformie. Ponieważ utworzenie zaleconych przez Sobór w Trydencie seminiariów w Niemczech natrafiało na wielkie trudności, przeto w trosce o przyrost powołań kapłańskich wspierał Grzegorz istniejące w Rzymie Kolegia. Zasłużył się także reformą kalendarza.
Sykstus V (24.IV.1585-27.VIII.1590)
Felice Peretti, ur. w 1521, franciszkanin, w roku 1566 został generałem tego zakonu, z kolei biskupem S. Agata de' Goti, a w 1570 kardynałem. Już pierwsze dni pontyfikatu pokazały, że Sykstus jest wybitną osobowością. Największym jego osiągnięciem jest reforma rzymskiej Kurii. Utworzył 15 wyodrębnionych resortów, tzw. kongregacji, Ta reforma, która przetrwała aż do Piusa X, stała się jednym z najważniejszych elementów kościelnej odnowy. Papież zreformował też samo kolegium kardynalskie: ustalił, że kardynałów będzie 70: 6 kardynałów-biskupów, 50 kardynałów-prezbiterów i 14 kardynałów-diakonów; to ustalenie przetrwało do roku 1958. Zarządził regularne wizyty biskupów w Rzymie, co umożliwiło osobiste kontakty lokalnych zwierzchników kościelnych z papieżem. W Rzymie polecił ukończyć budowę kopuły Bazyliki św. Piotra.
Urban VII (15-27.IX.1590)
Giambattista Castagna, ur. w 1521 w Rzymie. Był nuncjuszem w Madrycie i kardynałem, człowiekiem dobrotliwym i pobożnym, lecz zmarł już w 12 dniu po wyborze.
Grzegorz XIV (5.XII.1590-17.X.1591)
Niccolo Sfondrati, ur. 1535 jako syn senatora Mediolanu i późniejszego kardynała Francesco Sfondratiego; całe życie był chorowity. Przyjaciel świętego Karola Boromeusza i świętego Filipa Neri, wiódł życie ascetyczne także jako biskup Cremony, którym został w 1560, czy jako kardynał od 1583. Współcześni uważali go za świętego. Politycznie niedoświadczony, powierzył interesy państwa bratankowi Paolo Camillo Sfondratiemu, którego mianował kardynałem i sekretarzem stanu. Wewnątrz Kościoła kontynuował dzieło reformy Soboru Trydenckiego zwłaszcza przez regularne wizyty biskupów w Stolicy Apostolskiej. Podczas jego pontyfikatu wyposażono kopułę Bazyliki św. Piotra w latarnię.
Innocenty IX (29.X-30.XII.1591)
Giovanni Antonio Facchinetti, ur. w 1519 w Bolonii, w 1560 został biskupem Nicastro, a w 1583 kardynałem-prezbiterem. Wybrany na papieża w bardzo podeszłym wieku brał udział jeszcze w pracach Soboru Trydenckiego. Był przyjaźnie usposobiony do ludzi i godny szacunku, zmarł już po dwu miesiącach pontyfikatu.
Klemens VIII (30.I.1592-3.III.1605)
Ippolito Aldobrandini, ur. w 1536, cieszył się sławą wybitnego jurysty. Chociaż był człowiekiem pobożnym, nieobce mu były także nepotyzm i rozrzutność. Ogłosił Rok Jubileuszowy 1600, który sprowadził do Rzymu milion pielgrzymów. Kontynuował dzieło reform w Kościele.
Leon XI (1-27.IV.1605)
Alessandro Ottaviano de Medici, spokrewniony z Leonem X, ur. w 1535 we Florencji: był przyjacielem świętego Filipa Neri. W 1573 został biskupem Pistoi, a w 1574 arcybiskupem Florencji. Pokładano w nim wielkie nadzieje w związku z reformą Kościoła. Jednak zmarł 26 dnia po wyborzego.
Paweł V (16.V.1601-28.I.1621)
Camillo Borghese, ur. w 1552 w Rzymie, został w 1597 biskupem Jesi, w 1603 zaś kardynałem i inkwizytorem. Jego pontyfikat zdominowały w głównej mierze waśnie z Republiką Wenecką, którą papież obłożył interdyktem i odpowiedzialnych za to ekskomuniką. W gruncie rzeczy był to spór o stosunek między władzą świecką i kościelną. Dopiero w 1607 zawarto pokój: papież cofnął interdykt i klątwę. W wojnie trzydziestoletniej wspierał Ligę Katolicką. W zakresie wewnętrznokościelnym duże znaczenie miało zaangażowanie papieża w prace misyjne na całym świecie. W Rzymie doprowadził do końca budowę Bazyliki św. Piotra.
Grzegorz XV (9.II.1621-8.VII.1623)
Alessandro Ludovisi, ur. w 1554 w Bolonii, od 1612 arcybiskup, od 1616 kardynał. Na papieża wybrany w podeszłym wieku, przeniósł wiekszą część swych prerogatyw na bratanka Ludovico Ludovisiego, który mając zaledwie 25 lat został wyniesiony do godności kardynalskiej. I choć pontyfikat Grzegorza trwał tylko dwa lata, to jednak pozostawił wyraźne ślady w Kościele: np. utworzył tzw. Kongregację Rozkrzewiania Wiary, która koordynował przez trzy stulecia pracę misyjną i kontrreformacyjną. Szczególnie popierał jezuitów. W 1622 kanonizował zrówno ich założyciela. Ignacego Loyolę, Franciszka Ksawerego, Teresę z Awili i Filipa Nereusza.
Urban VIII (6.VIII.1623-29.VII.1644)
Maffeo Barherini, ur. 1568, miłośnik sztuki i protektor nauk. W dziedzinie polityki wewnętrznej Kościoła jego długie rządy bogate są w szereg doniosłych faktów: poprawa ksiąg liturgicznych; reforma urzędów i kurii kościelnych; reforma kalendarza liturgicznego. Z osobą tego papieża wiąże się powstanie bardzo wielu monumentalnych gmachów w Rzymie. Na panowanie Urbana VIII przypada też proces przeciwko Galileuszowi. W polityce zewnętrznej zachowywał powściągliwość, w wojnie trzydziestoletniej zachował neutralność. W ostatnich latach życia podejmował wielkie starania o przywrócenie pokoju w Europie.
Innocenty X (15.IX.1644-7.I.1655)
Giambattista Pamfili, ur. w 1574 roku w Rzymie, był przez długi czas nuncjuszem w Hiszpanii, a od 1627 piastował godność kardynała-prezbitera. Słabowity i stary papież był całkowicie pod wpływem swej szwagierki, która dzięki niemu bezwstydnie się wzbogacała. Doniosłym wydarzeniem tego pontyfikatu jest zawarcie tzw. pokoju westfalskiego w 1648, który zakończył wojnę trzydziestoletnią. Od Innocentego X kierowanie papieską polityką powierzono kardynałowi sekretarzowi stanu, co złamało wpływy i władzę kardynałów-nepotów. W 1653 ingerował w spór o jansenizm.
Aleksander VII (7.IV.1655-22.V.1667)
Fabio Chigi, ur. w 1599 w Sienie, wstąpił w 1628 na służbę dyplomatyczną Kościoła i był od 1639 nuncjuszem w Kolonii. Na jego pontyfikacie zaciążyły stosunki z Francją: młody król Ludwik XIV dążył w duchu gallikanizmu do odzyskania różnych praw w obrębie Kościoła (np. prawa nominacji biskupów). Nie powiodły się też starania papieża, aby zwołać Ligę Katolicką przeciwko Turkom. Turcy, którzy zagrażali już Wiedniowi, zostali wprawdzie pokonani w 1664 przez wojska francuskie, jednak nie zostali całkowicie wyparci. W zakresie wewnętrznokościelnym sprzyjał nepotyzmowi, aczkolwiek w mniejszym stopniu niż jego poprzednicy. Wielki był wkład Aleksandra w budownictwo sakralne Rzymu; m.in. powierzył Berniniemu budowę konfesji i kolumnady w Bazylice św. Piotra.
Klemens IX (20.VI.1667-9.XII.1669)
Giulio Rospigliosi, ur. w 1600 w Pistoi, przez dziewięć lat był nuncjuszem w Hiszpanii, a od 1657 kardynałem sekretarzem stanu. Wyróżnił się jako pośrednik podczas rokowań pokojowych między Francją i Hiszpanią i w w sporze z jansenizmem, doprowadzając do tzw. pokoju klementyńskiego. Sam żył bardzo skromnie; codziennie usługiwał ubogim w Watykanie.
Klemens X (29.IV.1670-22.VII.1676)
Emilio Altieri, ur. w 1590 w Rzymie, był przez długie lata nuncjuszem w Polsce. W praktyce rządy Kościołem sprawował jego adoptowany bratanek, kardynał Paluzzo Paluzzi Altieri. Zasłużył się na rzecz odwrócenia od Europy zagrożenia tureckiego. Z finansową pomocą papieża udało się późniejszemu królowi polskiemu Janowi III Sobieskiemu pokonać Turków w 1673 pod Chocimiem. Na papieskie nominacje kardynałów silny wpływ wywierała Francja.
Bł. Innocenty XI (21.IX.1676-12.VIII.1689)
Benedetto Odeschalchi, ur. w 1611 w Como. Od 1645 był kardynałem. Uważa się go za jednego z najbardziej godnych papieży tych czasów. Hojny dla ubogich, surowy zaś wobec siebie i oszczędny, był zagorzałym przeciwnikiem symonii i nepotyzmu. Sprzeciwiał się absolutyzmowi francuskiego króla Ludwika XIV (gallikanizm). Innocenty protestował też przeciwko prześladowaniu hugenotów przez Ludwika, potępiał molinizm, wielkimi sumami pieniężnymi wspierał walkę przeciwko Turkom. Udało mu się doprowadzić do przymierza Austrii z Polską, co przyczyniło się do zwycięstwa nad Turkami w 1683 pod Wiedniem i ostatecznie odsunęło zagrożenie tureckie od Zachodu. Innocentego XI, rzymianie od razu czcili jako świętego, ale dopiero Pius XII beatyfikował go w 1956. Wspomnienie liturgiczne zniesione.
Aleksander VIII (6.X.1689-1.II.1691)
Pietro Ottoboni, ur. 1610 w Wenecji, od 1654 biskup Brescii. Ze względu na podeszły wiek chciał zabezpieczyć materialnie krewnych; ten nepotyzm okrył cieniem jego pontyfikat. Aleksander potępił 31 zasad jansenizmu, o łasce i wolności woli, a także stosunek soboru do papieża, gallikanizm jak i próby ograniczenia papieskiej nieomylności.
Innocenty XII (12.VII.1691-27.IX.1700)
Antonio Pignatelli, ur. w 1615 w południowych Włoszech, był nuncjuszem we Florencji, w Warszawie i Wiedniu. W 1681 został arcybiskupem Neapolu i kardynałem. Był godnym papieżem, który w 1692 wydał dekret o zakazie nepotyzmu. Jego reformy dotyczyły duchowieństwa świeckiego i zakonnego, zlikwidował wiele kosztownych urzędów watykańskich. Udało mu się załagodzić spór z Francją (gallikanizm), ponieważ królowi francuskiemu potrzebne było poparcie papieża w sprawie dziedzictwa tronu hiszpańskiego. Podobnie jak poprzednik i imiennik Innocenty XI, opowiedział się przeciwko jansenizmowi. Bardzo zasłużył się dla chrystianizacji Ameryki Południowej i Środkowej. Leżały mu też na sercu misje w Abisynii. Był nazywany „ojcem ubogich”, ponieważ był głęboko pobożnym papieżem i dobrym administratorem Kościoła.
Klemens XI (23.XI.1700-19.III.1721)
Giovanni Francesco Albani, ur. w 1649 w Urbino; poprzednicy uważali go za jednego z najbardziej wpływowych kardynałów. Jego ingerencja w wojnę o dziedzictwo tronu hiszpańskiego zakończyła się jednak niepowodzeniem. Po zakończeniu tej wojny (1715) papież ponownie zaczął zabiegać o przymierze przeciwko Turkom. Dzięki poważnemu wsparciu papieża zaczęła się wojna przeciwko Turkom, zakończona 5 sierpnia 1716 zwycięstwem księcia Eugeniusza Sabaudzkiego, pod Peterwardein. Klemens wystąpił przeciwko jansenistom, doprowadził do zburzenia w 1709 r. klasztoru Port Royal we Francji. W bulli „Unigenitus” potępił papież 101 tez jansenisty Quesnela. Bullą z 19 marca 1715 potępił tzw. „ryty chińskie”. Klemens wprawdzie prowadził nieskazitelny tryb życia, ale jego niezdecydowanie i nieroztropność przyniosły papiestwu poważne szkody.
Innocenty XIII (8.V.1721-7.III.1724)
Michelangelo Conti, ur. w 1655 w pobliżu Palestriny, w 1706 został kardynałem. Dzięki dyplomatycznym zdolnościom udało mu się polepszyć stosunki między państwami europejskimi.
Benedykt XIII (29.V.1724-21.II.1730)
Pietro Francesco Orsini, ur. 1649 w Bari, dominikanin, od 1672 kardynał, od 1686 arcybiskup Benewentu. Jako papieź wolał żyć skromnie i dlatego wzbraniał się zamieszkać w okazałych budowlach papieskich; żył w celi klasztornej. Postanowił przyjąć imię Benedykta XIV, przeciwko czemu protestowali jednak rzymianie, ponieważ nie uznawali antypapieża Benedykta XIII. Tak oto w spisie papieży pojawiło się dwukrotnie imię Benedykta XIII. Benedykt starał się bardzo o umocnienie dyscypliny i odnowę życia kościelnego. Podczas jego pontyfikatu odbyło się kilka kanonizacji: Alojzego Gonzagi, Jana Nepomucena, Stanisława Kostki (13 grudnia 1726) i Jana od Krzyża. Papież nie wykazywał zainteresowania wielką polityką, z braku doświadczenia w tej dziedzinie. Fatalne w skutkach okazało się obdarzenie zaufaniem człowieka zupełnie niegodnego, Niccolo Coscię, którego po wyborze na papieża sprowadził z Benewentu do Rzymu, mianując arcybiskupem i kardynałem. Ten całkowicie zawładnął finansami Watykanu i bezwstydnie wyzyskiwał poddanych państwa kościelnego, dając się przekupywać obcym państwom.
Klemens XII (12.VII.1730-6.II.1740)
Lorenzo Corsini, ur. w 1652, został księdzem dopiero w 1685, w 1691 mianowano go nuncjuszem w Wiedniu, a w 1706 kardynałem. Już w czasie wyboru był człowiekiem schorowanym, w dwa lata zaś po objęciu urzędu papieskiego stracił wzrok. Wielki wpływ na rządy Kościołem wywierał jego bratanek, kardynał Nerio Corsini. Papież zdobył sobie wielkie uznanie jako protektor sztuki i nauki. Ciężar długów Watykanu wzrastał, nieporządków w administracji papież nie zlikwidował, jego kościelnopolityczne decyzje były nieudane. W 1738 wydał bullę potępiającą wolnomularstwo.
Benedykt XIV (17.VIII.1740-3.V.1758)
Prospero Lambertini, ur. w 1676 w Bolonii, od 1727 arcybiskup Ankony, od 1728 kardynał, a od 1731 arcybiskup Bolonii. Konklawe, które dokonało?jego wyboru, było najdłuższym w nowożytnej historii papiestwa; trwało sześć miesięcy. Obok działalności arcybiskupiej miał jeszcze czas na pisanie obszernych dzieł teologicznych na temat procesów kanonizacyjnych i beatyfikacyjnych i synodów diecezjalnych; dzieła te przez długi czas miały dla Kościoła znaczenie fundamentalne. Za jego pontyfikatu zawarto porozumienia z wielu państwami: m.in. uznał Fryderyka II jako króla Prus. W 1744 potępił też tzw. ryty malabarskie w Indiach. Za jego pontyfikatu narastała poważnie wrogość wobec zakonu jezuitów; przeciwnicy starali się wszelkimi środkami doprowadzić do jego rozwiązania. Benedykt wystąpił przeciwko jezuitom w Portugalii, gdzie zwalczał ich gwałtownie minister Pombal. Dekret w tej sprawie miał dla jezuitów bardzo poważne następstwa. Benedykt zapoczątkował reformę Indeksu Ksiąg Zakazanych i procedury zamieszczania dzieł na indeksie.
Klemens XIII (6.VII.1758-2.II.1769)
Carlo Rezzonico, ur. w 1693 w Wenecji, w 1737 został kardynałem i biskupem Padwy, gdzie z wielkim powodzeniem działał jako duszpasterz. Jego pontyfikat całkowicie zdominowała sprawa jezuitów. Do złożonego w styczniu 1769 wniosku państw katolickich o rozwiązanie zakonu papież ustosunkował się negatywnie; nie chciał w tak ważnej kwestii rozstrzygać sam, lecz do jej zbadania powołał komisję kardynałów. Na dzień przed zebraniem się komisji papież zmarł. Za Klemensa XIII toczyły się poważne dyskusje nad organizacją Kościoła. W zakresie kościelno-politycznym za pontyfikatu tego papieża ujawniła się bezsilność papiestwa. W dzieje kościelnej pobożności wpisał się Klemens udzieleniem zgody na obchodzenie święta Serca Jezusa (1765).
Klemens XIV (19.V.1769-22.IX.1774)
Lorenzo Ganganelli, ur. w 1705 k. Rimini, franciszkanin, został w 1740 rektorem tzw. Kolegium Bonawentury tegoż zakonu w Rzymie, w 1759 kardynałem. 22 lipca 1769 katolickie mocarstwa ponowiły wniosek o rozwiązanie zakonu jezuitów. Klemens uległ z obawy przed Francją i Hiszpanią. Zakon ten rozwiązano na podstawie brewe wydanego 21 lipca 1773. Pontyfikat Klemensa XIV charakteryzował się słabością i uległością wobec dworów europejskich. Osobiście był człowiekiem pobożnym i teologicznie wykształconym ale jego pontyfikat nie wyszedł Kościołowi na dobre.
Pius VI (15.II.1775-29.VIII.1799)
Giovanni Angelo Braschi, ur. w 1717 w Cesenie, studiował prawo, a w 1758 przyjął święcenia kapłańskie. W 1766 na polecenie papieża objął zarząd nad skarbcem papieskim i uporządkował nadwerężone finanse państwa kościelnego. W 1773 został kardynałem. Jego pontyfikat charakteryzował się wielkimi trudnościami, wynikającymi z ideologii oświecenia a następnie rewolucji francuskiej. Najgorsze skutki przyniosła rewolucja z 1789 dla papieża osobiście i dla Kościoła francuskiego, którego cały majątek kościelny został zawłaszczony przez państwo. Państwo wprowadziło swoje prawa siłą, wraz z urzędowym kultem wolności i równości z bóstwem rozumu. Wydawało się, że Kościół Francji został zniszczony. W 1796 wojska francuskie zajęły państwo kościelne; ponadto zmuszono papieża, by wypłacił kontrybucję i wydał wartościowe rękopisy i dzieła sztuki. 15 lutego 1798 ustanowiono w Rzymie republikę, papieża uznano za zdetronizowanego, Ponieważ papież wzbraniał się opuścić Rzym, przeniesiono go przemocą najpierw do Sieny, a potem, 1 lipca, do Florencji. Wreszcie w 1799 chorego papieża, który uprzednio wyraził pragnienie, żeby umrzeć w Rzymie, przetransportowano na noszach przez Alpy do Francji, zrazu do Grenoble, a następnie do Valence, gdzie zmarł.
Pius VII (14.III.1800-20.VIII.1823)
Luigi Barnaba Chiarmonti, ur. w 1742, benedyktyn. Pius VI mianował go biskupem Tivoli (1782) i Izoli (1785). W 1785 został kardynałem. Kiedy Pius VI zmarł we francuskiej niewoli, papiestwo, jak się zdawało, dobiegło swego kresu, potęga Napoleona wzrastała. Wybory papieża odbyły się w klasztorze benedyktyńskim S. Giorgio pod ochroną austriacką. We Francji doszło tymczasem do zmian. Napoleon 15 lipca 1801 roku zawarł konkordat z Francją, dyktując surowe warunki, również w Italii ingerował w prawa Kościoła. Kiedy papież się na to nie zgodził, cesarz 2 lutego 1808 zajął Rzym, 6 września zaś otoczył wojskiem siedzibę papieża. 10 czerwca 1809 Pius odpowiedział na to ogłoszeniem bulli ekskomunikującej cesarza. W rezultacie z 5 na 6 lipca uwięziono papieża a następnie wywieziono z Rzymu i uwięziono do r. 1814. Uchwałą Kongresu Wiedeńskiego z 9 czerwca 1815 zwrócono papieżowi państwo kościelne. Pius VII reaktywował też skasowany przez Klemensa XIV w 1773 zakon jezuitów. Działalność Piusa VI po pozornym upadku papiestwa przyczyniła się znacznie do odrodzenia papiestwa.
Leon XII (28.IX.1823-10.II.1829)
Annibale della Genga, ur. w 1760, był nuncjuszem w Niemczech i Francji, od 1816 kardynał i biskup Sinigaglii, od 1818 biskup Spoleto, a od 1820 kardynał wikariusz Rzymu. Ingerował w sprawy Kościoła w Niemczech. W 1825 zarządził uroczyste obchody Roku Świętego, których w 1800 nie można było zorganizować. Rzym znowu stał się religijnym centrum świata. Zlecił też rozbudowę Biblioteki Watykańskiej oraz odbudowę spalonej za Piusa VI bazyliki św. Pawła za Murami. Troszczył się również bardzo o pracę misyjną na świecie. Leon XII Był człowiekiem wzorowej pobożności i prowadził bardzo prosty tryb życia. Jego działalność (z powodu sporów politycznych) w Italii znalazła niewielkie uznanie, tym większe jednak w Kościele całego świata.
Pius VIII (31.III.1829-30.X.1830)
Saverio Castiglioni, ur. w 1761, w 1800 został biskupem Montalto, w 1816 kardynałem, od 1821 był biskupem Frascati. W krótkim okresie sprawowania urzędu troszczył się bardzo, wobec istnięjącej religijnej obojętności, o pogłębienie wiary.
Grzegorz XVI (2.II.1831-1.VI.1846)
Bartolomeo Cappellari, ur. w 1765 w Belluno, wstąpił jako młody człowiek do zakonu kamedułów. W 1805 został opatem tego zakonu w rzymskim klasztorze, w 1825 kardynałem, a w 1826 prefektem Kongregacji Rozkrzewiania Wiary. U zarania jego pontyfikatu w różnych włoskich miastach wybuchły rozruchy. Już w roku 1821 mocarstwa europejskie wysuwały rozmaite propozycje reformy państwa kościelnego. Dyskutowanej wówczas sprawy zjednoczenia Włoch papież nie podjął. Energicznie natomiast zajmował się stanem Kościoła w świecie, w encyklice z 1832 apelował do biskupów całego świata o utrzymanie ścisłej więzi z centrum Kościoła, Stolicą Piotrową. Grzegorza XVI uważa się go za pobożnego, mądrego, wykształconego człowieka, który energicznie angażował się na rzecz umocnienia pozycji papiestwa w Kościele. Za jego pontyfikatu narastał ruch rewolucyjny zarówno na terenie państwa kościelnego, jak i całej Italii.
Bł. Pius IX (16.VI.1846-7.II.1878)
Giovanni Mastai-Ferretti. Urodził się 13 maja 1792 w Senigalii, w 1819 przyjął święcenia kapłańskie, w 1827 został arcybiskupem Spoleto, w 1832 Imoli, w 1840 zaś kardynałem. W roku 1848 rewolucjoniści żądali, aby papież wypowiedział wojnę Austrii, i oblegali w tym celu Kwirynał. 24 listopada 1848 papież zmuszony był uciec z Rzymu do Gaety, kiedy 9 lutego 1849 proklamowano w Rzymie republikę. 12 kwietnia 1850 papież, wspierany wojskami francuskimi, wrócił do Rzymu. W 1860 wojska Zjednoczonego Królestwa Włoskiego zdobyły większą część państwa kościelnego Pius odmówił pójścia na kompromisy, dlatego po zajęciu Rzymu (1870) rząd włoski jednostronnie „uregulował” stosunki z Kościołem. Odtąd aż do 1929 r. papieże uważali się za „więźniów Watykanu”. Pius IX w listopadzie 1854 uroczyście ogłosił dogmat o niepokalanym poczęciu NMP. W 1864 ogłosił encyklikę, do której dołączony został „Syllabus” głównych błędów nauk epoki: panteizmu, naturalizmu, racjonalizmu, indyferentyzmu, socjalizmu i komunizmu, jak również fałszywych nauk w sprawie chrześcijańskiego małżeństwa i chrześcijańskiej etyki. Najważniejszym wewnętrznokościelnym wydarzeniem tego pontyfikatu był I Sobór Watykański. Oficjalnie zwołany, 29 czerwca 1868. Sobór przyjął 13 lipca 1870 dogmat o nieomylności papieża. 19 lipca 1870 wybuchła wojna niemiecko-francuska, 20 września 1870 wojska włoskie zajęły Rzym, co było równoznaczne z likwidacją państwa kościelnego. Dla Kościoła światowego pontyfikat Piusa IX miał wielkie znaczenie: w Anglii reaktywowano katolicką hierarchię; w Niderlandach odnowił papież hierarchię zburzoną w okresie reformacji. W Ameryce katolicyzm rozwijał się bardzo żywo; tam też powstawały coraz to nowe prowincje kościelne i biskupstwa. Papież bardzo mocno wspierał też pracę misyjną w świecie. Udało się zawrzeć konkordaty z Rosją (1847), Hiszpanią (1851), Austrią (1855), Portugalią (1857) i z kilkoma państwami środkowoamerykańskimi. Pius IX potępił także w encyklice z 5 lutego 1875 politykę niemiecką wobec Kościoła. Żaden papież XIX stulecia nie znalazł tak silnego poparcia u katolików na całym świecie. W szerokich kręgach Kościoła czczono go jako „papieża męczennika”, który był gotowy podążać drogą krzyża.Beatyfikowany przez Jana Pawła II w 2000.
Leon XIII (20.II.1878-20.VII.1903)
Giacomo Vincenzo Pecci, ur. w 1810 w pobliżu Anagni, działał jako nuncjusz w Brukseli (od 1843) oraz jako biskup Perugii (od 1846). W 1853 został kardynałem. Wybrany papieżem 20 lutego 1878 r. W pierwszej encyklice z 21 kwietnia 1878 za jedno z najważniejszych zadań pontyfikatu uznał rozwiązanie problemu Kulturkampfu w Niemczech. Na stosunkach Kościoła z Francją zaciążyły ustawy antykościelne, zabiegi Leona XIII o pojednanie z rządem francuskim skończyły się niepowodzeniem. We Włoszech na przełomie 1870/1871 w wyniku zjednoczenia Włoch państwo kościelne uległo likwidacji, papież — jak jego poprzednik — żył jako „więzień Watykanu” (przez kilka dziesięcioleci papieże nie opuszczali Watykanu i nie odbywali dłuższych podróży). W zakresie wewnętrznokościelnym Leon XIII realizował dzieło reformy zapoczątkowane przez Sobór Watykański I. W encyklikach zajmował stanowisko wobec różnych kwestii teologicznych: i tak zalecił studium św. Tomasza z Akwinu, w 1902 utworzył Papieską Komisję Biblijną. W encyklice „Rerum novarum” (1891), starał się zająć postawę pośredniczącą między pracodawcami i warstwą robotniczą. Za ważne zadanie pontyfikatu uważał ponowne zjednoczenie chrześcijan podzielonych w wierze; w 1896 opublikował encyklikę „Satis cognitum” poświęconą jedności Kościoła. Zmarł 20 lipca 1903 w wieku 93 lat, zdążył jeszcze parę miesięcy wcześniej obchodzić 25-lecie pontyfikatu. Leona zalicza się do najbardziej wpływowych papieży XIX stulecia.
Św. Pius X (4.VIII.1903-20.VIII.1914)
Giuseppe Sarto, ur. 2 czerwca 1835, syn listonosza, po okresie pełnienia funkcji wikarego i proboszcza został kanonikiem w Treviso, w 1884 biskupem Mantui, a w 1893 patriarchą Wenecji i kardynałem. Tu był protektorem reformy diecezji, której chciał służyć jako duszpasterz. Obrany papieżem 4 sierpnia 1903. Również jako papieżowi zależało mu na odnowie wewnętrznej Kościoła, co uważał za swoje główne zadanie: „Wszystko odnowić w Chrystusie” — było jego dewizą. Wielostronne reformy rozpoczął od muzyki kościelnej i zredagowania kodeksu prawa kanonicznego. Dekretem z 20 grudnia 1905 zalecił postulowane już przez Sobór Trydencki, częste, a nawet codzienne przyjmowanie Komunii św.; 8 sierpnia zalecił przyjmowanie pierwszej Komunii św. przez dzieci w bardzo młodym wieku. W 1911 zreformował brewiarz. — W 1904 roku zakazał pod karą ekskomuniki wszelkiej ingerencji czynników politycznych w wybory papieża. W 1908 zreformował Kurię. Zapoczątkował w r. 1909, wydawanie „Acta Apostolicae Sedis”, uregulował obowiązki biskupów wobec Stolicy Apostolskiej. Zreorganizował sądownictwo kościelne tzw. Rotę Rzymską. 7 maja 1909 utworzył Instytut Biblijny w Rzymie, w celu prowadzenia studiów biblijnych; w 1907 zapoczątkował rewizję Wulgaty. Wydał nowy katechizm. W czasie pontyfikatu Piusa X niektórzy postępowi teolodzy nauczali w duchu protestanckim głosząc, że dogmaty wiary Kościoła są zmiennymi symbolami religijnej prawdy, które należy dostosowywać i poddawać krytyce. Pius X potępił ich koncepcję (modernizm) w dekrecie z 3 lipca 1907 i w encyklice „Pascendi” z 8 września 1907. W przededniu wybuchu pierwszej wojny światowej: 2 sierpnia 1914 Pius X wezwał świat do pokoju i do modlitwy za pokój. Pius X zmarł w nocy 20 sierpnia 1914. W 1954 kanonizowany przez Piusa XII. Wspomnienie liturgiczne, 21 sierpnia.
Benedykt XV (3.IX.1914-22.I.1922)
Giacomo della Chiesa, ur. 21 listopada 1854 w Genui, od 1878 kapłan, od 1882 w papieskiej służbie dyplomatycznej, od 1907 arcybiskup Bolonii, od 1914 kardynał. 3 września 1914 wybrany na papieża jako następca Piusa X. Na czas jego pontyfikatu przypada pierwsza wojna światowa i rewolucja bolszewicka. Podejmował starania o przywrócenie pokoju, m.in. w liście do Wilhelma II z 1917 r. oraz w odezwie do rządów państw prowadzących wojnę. W 1917 oddelegował kardynała Eugenio Pacelli, późniejszego Piusa XII, jako nuncjusza do Monachium. W 1917 opublikował Codex Juris Canonici. W ostatnich miesiącach życia usiłował przyczynić się do złagodzenia klęski głodu w Rosji.
Pius XI (6.II.1922-10.II.1939)
Achille Ratti, ur. 31 maja 1857 w Desio pod Monzą, profesor mediolańskiego seminarium duchownego, w 1907 został prefektem Ambrozjańskiej, w 1914 zaś Watykańskiej Biblioteki. W 1918 mianowany wizytatorem apostolskim w Polsce, a w 1919 nuncjuszem. W 1921 został arcybiskupem Mediolanu i kardynałem, wybrany na papieża podczas konklawe 6 lutego 1922, przyjmując imię Piusa XI. Zamierzał działać na rzecz pokoju między narodami. Temu celowi podporządkował też Rok Święty, który obchodzono w 1925, jak również ustanowił w 1925 święto Chrystusa Króla. Od czasów pontyfikatu Piusa XI można mówić, o rozwoju nauki o apostolstwie ludzi świeckich. Pierwsze wypowiedzi papieskie na temat Akcji Katolickiej znalazły się w encyklice Piusa XI z 1922 r. Ubi arcano Dei. Akcja Katolicka, według zamysłu Piusa XI, miała się stać narzędziem moralnego odrodzenia całego społeczeństwa. Pius XI rozumiał, że obecność Kościoła w zmieniającej się rzeczywistości uzależniona jest w głównej mierze od tego, na ile za zmianami tymi będzie nadążał. Podjął też zagadnienie rodziny i wychowania w encyklice „Casti connubi” z 1930 r. oraz w r. 1931 nawiązał do kwestii społecznej w encyklice „Quadragesimo anno”, w 1926 r. o pracy misyjnej na świecie, w 1935 o kapłaństwie. W 1937 r. potępił komunizm w „Divini Redemptoris” i w „Mit brennender Sorge” narodowy socjalizm. W 1937 powołał Papieską Akademię Nauk. Występował przeciwko ekumenizmowi w encyklice „Mortalium animos” z 1928 r. Pius XI przeprowadził 500 beatyfikacji i 33 kanonizacje, m.in. Teresy od Dzieciątka Jezus, Piotra Kanizjusza, Jana Bosco, Alberta Wielkiego, proboszcza z Ars, angielskich męczenników Tomasza Morusa i Johna Fishera. Jego pontyfikat zapoczątkował — po załamaniu spowodowanym wojną światową — serię konkordatów, m.in. w 1924 z Bawarią, w 1929 z Prusami, w 1932 z Badenią, w 1933 z Niemcami. Szczególne znaczenie miało rozwiązanie kwestii państwa watykańskiego w zawartych 11 lutego 1929 tzw. układach laterańskich z Mussolinim. W Niemczech po dojściu do władzy Hitlera rozpoczął się okres prześladowania Kościoła — mimo zawartego 10 września 1933 r. konkordatu z Rzeszą Niemiecką. Za pontyfikatu Piusa XI Kościół doznawał prześladowań także w Rosji, Meksyku i Hiszpanii.
Pius XII (2.III.1939-9.X.1958)
Eugenio Pacelli, ur. 2 marca 1876 w Rzymie; od 1901 pracował w papieskim sekretariacie stanu. W 1917 został nuncjuszem w Monachium, a w 1920 nuncjuszem w Berlinie, wybrany papieżem 2 marca 1939, jako dotychczasowy kardynał sekretarz stanu. Jego hasłem przewodnim jako papieża było: „Pokój jest dziełem sprawiedliwości”. Już wkrótce po koronacji 12 marca 1939 r. ogłosił, że jego głównym zadaniem jest ratowanie zagrożonego pokoju. 5 maja skierował list do Hitlera, w którym wskazał jako główny cel zachowanie pokoju, również jego prośba wyrażona wobec Mussoliniego, aby wstawił się u Hitlera za utrzymaniem pokoju, nie odniosła skutku. 24 sierpnia 1939 skierował energiczny apel do narodów o pokój 1 września 1939 roku wybuchła druga wojna światowa. Również podczas wojny nawoływał wciąż od nowa o pokój, nakreślając jego trwałe prawne i religijne zasady; temu celowi służyły zwłaszcza jego przemówienia na Boże Narodzenie. Pius zabiegał o to, by uchronić Rzym przed atakami lotnictwa i frontem. Udzielił azylu ponad 5000 Żydów (więcej nie mógł ich pomieścić). Planował też protest publiczny wobec rządu Rzeszy przeciwko prześladowaniu Żydów, ale kiedy zrozumiał, że rządowe środki odwetu mogłyby wskutek tego jeszcze pogorszyć ich sytuację, odstąpił od tego zamiaru — z czego mu po wojnie uczyniono zarzut. Papież starał się w miarę swoich możliwości organizować pomoc humanitarną dla ofiar wojny. Na czasy pontyfikatu Piusa XII (1939-1958) przypada jeden z najtrudniejszych dla Kościoła okresów, były to bowiem lata II wojny światowej, a następnie leczenia jej skutków: podziału na wrogie obozy rozdzielone „żelazną kurtyną”, okres zimnej wojny, na którym stalinizm wycisnął tak fatalne piętno, co szczególnie silnie dało o sobie znać w sytuacji Kościoła w krajach Europy Środkowej. Nawiązując bardzo często do encykliki Rerum novarum, Pius. XII wskazywał na prawo naturalne oraz na wynikające z niego prawa osoby ludzkiej. W Orędziu radiowym w Wigilię Bożego Narodzenia 1941 roku odwoływał się do objawionego przez Boga naturalnego porządku, który winien być podstawą „nowego porządku”. Wyeliminowane być muszą wszelkie kroki zmierzające do zagarnięcia źródeł ekonomicznych i dóbr materialnych „wspólnego użytku”. Twierdził, że właściwe rozwiązanie tej kwestii może mieć decydujące znaczenie dla „ekonomii świata”. Z gorzkiego doświadczenia ustrojów dyktatorskich, niekontrolowalnych przez obywateli, papież wyprowadza wniosek, że okolicznościom czasów obecnych najlepiej odpowiada prawdziwa i zdrowa demokracja. W zgiełku wojny papież dostrzegał, iż pokój bez takich gwarancji to źródło nowych konfliktów, które zrodzą, dysproporcje w posiadaniu. Nie było kwestii natury dogmatycznej czy etycznej, wobec której papież nie zająłby stanowiska. Niewątpliwie najważniejsza była encyklika „Mystici corporis” (1943) o kościele, podobnie ważna była encyklika biblijna „Divino aftlante Spiritu” (1943) oraz „Mediator Dei” (1947) poświęcona liturgii. W encyklice „Humani generis” (1950) występował przeciwko błędom, które fałszowały naukę Kościoła. Punktem szczytowym tego pontyfikatu było ogłoszenie 1 listopada 1950 podczas Roku Świętego dogmatu o Wniebowzięciu Maryi. W 1954 podczas Roku Maryjnego Pius XII ustanowił Święto Maryi Królowej. Również poświęcił encyklikę czci Serca Jezusowego (1956). Choć nie ogłosił żadnej encykliki społecznej, to jednak w zajmował stanowisko wobec kwestii społecznych. Pius XII przeprowadził 33 kanonizacje. Kościół podczas jego pontyfikatu doznał licznych prześladowań, m.in. w Chinach i ZSRR.
Bł. Jan XXIII (28.X.1958-3.VI.1963)
Angelo Giuseppe Roncalli, ur. 25 listopada 1881 w Sotto il Monte w biednej i wielodzietnej rodzinie, zdobył sobie prawo do studiów dzięki swym uzdolnieniom. Ukończył je w Rzymie doktoratem z teologii; 10 sierpnia tego samego 1904 roku został w Rzymie wyświęcony na kapłana. Biskup jego rodzimej diecezji Bergamo powołał go na swego sekretarza i zlecił mu ponadto wykłady w seminarium duchownym z zakresu historii Kościoła, patrologii i apologetyki. Podczas pierwszej wojny światowej był początkowo sanitariuszem, potem kapelanem wojskowym. W 1921 został powołany do pracy w Kongregacji Rozkrzewiania Wiary w Rzymie, wykładając jednocześnie patrologię w seminarium rzymskim: w 1925 mianowany przez Pius XI wizytatorem apostolskim w Bułgarii i konsekrowany na biskupa. Po dziewięcioletniej działalności w Sofii został delegatem na Grecję i Turcję, najpierw w Stambule, a od 1937 w Atenach. 23 grudnia 1944 mianowany przez Piusa XII nuncjuszem we Francji, gdzie dotychczasowy nuncjusz i biskupi kolaborowali z marszałkiem Petainem, w związku z czym nowy rząd francuski domagał się dymisji 33 biskupów francuskich. Roncallemu udało się temu zapobiec i złagodzić napięcia we Francji. Od 1951 był stałym obserwatorem papieża przy UNESCO w Paryżu. 12 stycznia 1953 został arcybiskupem (patriarchą) Wenecji i kardynałem. Wybrany papieżem został 28 października 1958 być może w zamierzeniu kardynałów jako „papież przejściowy” w wieku 77. Jednak jego pontyfikat otworzył przed Kościołem nowe i ważne drogi w przyszłość. Na początku papieskiego usługiwania wyznaczył sobie trzy zadania: odbycie synodu dla miasta Rzymu, poprzez który zamierzał nadać nowe impulsy duszpasterstwu i życiu w wierze; drugim zadaniem było zreformowanie kodeksu prawa kanonicznego. (Prace nad nim rozpoczęły się wkrótce po objęciu przez niego urzędu i zakończyły się podpisaniem Kodeksu Prawa Kanonicznego w 1983 przez Jana Pawła II; trzecim zadaniem było zwołanie II Powszechnego Soboru Watykańskiego. W związku z tym papież wyjaśnił cel tego zgromadzenia: Kościół winien się dostosować do wymogów epoki; 14 czerwca użył z kolei, po raz pierwszy, słowa „aggiornamento”, „udzisiejszenie Kościoła”. Papież Jan XXIII 25 grudnia 1961 zwołał sobór na rok 1962, a jego rozpoczęcie wyznaczył na 11 października 1962. Pierwsza sesja trwała do 8 grudnia 1962, drugiej sesji już nie dożył. Pierwsza encyklika Jana XXIII „Ad Petri Cathedram” była jego encykliką inauguracyjną na urzędzie (29 czerwca 1959); zawiera oficjalną zapowiedź soboru. Dla upamiętnienia setnej rocznicy śmierci Jana Vianney, proboszcza z Ars, napisał drugą encyklikę, która była poświęcona trosce o stan kapłański (1 sierpnia 1959). 26 września 1959 ukazała się encyklika poświęcona modlitwie różańcowej. Czwarta encyklika zajmuje się problemem pracy misyjnej (29 listopada 1959). Podkreśla się w niej szczególnie niezbędność posiadania rodzimej hierarchii i znaczenie ludzi świeckich w pracy misyjnej. Z poważnym rezonansem spotkała się encyklika społeczna „Mater et Magistra” (15 maja 1961). Szósta encyklika — z okazji 1500. rocznicy śmierci papieża Leona Wielkiego — poświęcona jest jedności Kościoła. 1 czerwca 1962 ukazała się encyklika, której tematem była pokuta. Ostatnia encyklika papieża, „Pacem in terris” (11 kwietnia 1963), na temat pokoju wśród wszystkich narodów, w wolności i sprawiedliwości, wywarła wielki wpływ. Papież sam raczej był zakotwiczony w tradycji: po tej linii idą jego wskazania w kwestii interpretacji Biblii, jego obstawanie przy łacinie jako właściwym języku studiów teologicznych i sprzeciw wobec francuskich księży robotników. Również pobożność i głęboka religijność papieża charakteryzowały się tradycjonalizmem, tak jak świadczą o tym zarówno jego „Dziennik duchowy”, jak i jego „Duchowy testament”. Tym głęboko religijnym nastawieniem żył też papież przez ostatnie miesiące, kiedy już zdawał sobie sprawę z nieuleczalnej choroby, na którą cierpiał. Na początku roku 1963 pogorszył się jego stan zdrowia. W drugi dzień Zielonych Świąt, 3 czerwca 1963, papież umarł. Określenia, jakie mu nadano: „Jan Dobry, Dobry Papież Jan”, wyrażają nie tylko istotę jego charakteru i działania, ale i sympatię, jaką się cieszył ze strony wszystkich. Jako „papież soborowy” rozpoczął swym pontyfikatem nowy rozdział w dziejach papiestwa. Beatyfikowany przez Jana Pawła II w 2000 r.
Paweł VI (21.VI.1963-VIII.1978)
Giovanni Battista Montini, ur. 28 września 1897 w pobliżu Brescii, w 1920 otrzymał święcenia kapłańskie i po dalszych studiach wstąpił do służby dyplomatycznej Stolicy Świętej. W 1923 pracował w nuncjaturze w Warszawie, w 1924 przeszedł do pracy w sekretariacie stanu. Do roku 1933 pełnił ponadto funkcje duchowego asystenta przy Unii Studentów Katolickich Włoch. W 1937 został Montini substytutem (podsekretarzem stanu), przez co stał się jednym z najbliższych współpracowników Piusa XII. W 1944 objął urząd do spraw wewnętrznokościelnych w sekretariacie stanu. 1 lutego 1954 został arcybiskupem Mediolanu. Tam poświęcił się reformie duszpasterstwa w duchu czasu, liturgicznej odnowie i kontaktom z możliwie najszerszymi warstwami społeczeństwa. Na pierwszym konsystorzu Jana XXIII został mianowany kardynałem. Jako arcybiskup i kardynał brał udział w pierwszej sesji II Soboru Watykańskiego. Wybrany papieżem 21 czerwca 1963. Bezpośrednio po wyborze wyznaczył otwarcie drugiej sesji soboru na 29 października 1963; kontynuację soboru uznał bowiem za najważniejsze zadanie pontyfikatu. 14 września 1964 otwarł trzecią sesję soboru, która stała się jego punktem szczytowym: uchwalono Dogmatyczną Konstytucję o Kościele. Poza troską o sobór poświęcił się również papież reformie Kurii, którą zamierzał umiędzynarodowić. 7 grudnia 1965 odbyła się ostatnia sesja, a nazajutrz, 8 grudnia, uroczyste zamknięcie obrad soborowych. Wkrótce po soborze utworzono komisje posoborowe. Wielkie znaczenie miały poszczególne decyzje Pawła VI wprowadzające postanowienia Soboru Watykańskiego II oraz encykliki: „Ecclesiam suam” z 6 sierpnia 1964 o Kościele; „Mysterium fidei” z 3 września 1965 o Eucharystii; „Sacerdotalis coelibatus” z 24 czerwca 1967 o celibacie kapłańskim; „Humanae vitae” z 25 lipca 1968 o małżeństwie, miłości małżeńskiej i regulacji urodzin; „Populorum progressio” z 26 marca 1967 o rozwoju i postępie. Do ważnych wypowiedzi w ramach magisterium papieskiego zalicza się też „Credo”, ogłoszone 30 czerwca 1968. Wielką wagę przykładał Paweł do nominacji kardynalskich: w 1969 liczba kardynałów wzrosła do 136, chodziło o podkreślenie uniwersalności Kościoła i uczynienie kolegium kardynalskiego bardziej owocnym. W 1964 utworzył Sekretariat dla Religii Niechrześcijańskich, w 1969 dla Niewierzących. Papież spotkał się w roku 1964 w Jerozolimie i w 1967 w Konstantynopolu z ekumenicznym patriarchą Athenagorasem I. 7 grudnia 1965 uroczyście zniesiono wielką ekskomunikę rzuconą na Kościół prawosławny w roku 1054. Stało się widoczne, że Paweł VI w dialogu upatrywał poważny krok na drodze ku zjednoczeniu chrześcijan Jako pierwszy papież podjął podróże do rozmaitych części świata: w 1964 do Ziemi Świętej, na Kongresy Eucharystyczne w Bombaju (1964) i w Bogocie (1968), w 1967 do Fatimy w Portugalii, w 1969 do Genewy i w tym samym roku do Afryki. W 1965 wystąpił na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ w Nowym. Pod koniec 1970 roku odwiedził Daleki Wschód.
Jan Paweł I (26.III.1978-28.IX.1978)
Albino Luciani, ur. 17 października 1912 w Canale d'Agordo w prowincji Belluno, pochodził z bardzo ubogiej rodziny. W 1935 otrzymał święcenia kapłańskie, a po dwuletnim okresie duszpasterzowania został wykładowcą i prorektorem seminarium duchownego Belluno, w 1958 biskupem Vittorio Veneto i w 1969 arcybiskupem (patriarchą) Wenecji, w 1973 zaś kardynałem. Papieżem został wybrany 26 sierpnia 1978, przyjął imię obu swych poprzedników, Jana XXIII i Pawła VI. Wybór takiego imienia miał być jego programem: zamierzał podjąć podstawowe tematy obu swych poprzedników. Zmarł na atak serca po 33-dniowym pontyfikacie, 28 września 1978, i został pochowany w krypcie Bazyliki św. Piotra.
Jan Paweł II (16.X.1978-02.IV.2005)
Karol Wojtyła, ur. 18 maja 1920 w Wadowicach, kardynał-arcybiskup Krakowa, wybrany papieżem 16 października 1978.
Benedykt XVI (19.IV.2005-28.02.2013)
Joseph Ratzinger
Krak: Niemcy
Rok urodzenia: 1927 r.
Kariera i funkcje:
- 1951 - święcenia kapłańskie
- 1977 - konsekrowany na biskupa
- 1977 - arcybiskup Monachium
- 1977 - nominacja kardynalska
- 1981 - prefekt Kongregacji Nauki Wiary, Papieskiej Komisji Biblijnej i Międzynarodowej Komisji Teologicznej
- Dziekan Kolegium Kardynałów
Franciszek (13.03.2013)
Jorge Mario Bergoglio
Krak: Argentyna
Rok urodzenia: 1936 r.